Zeg je hop, dan zeg je Altena. Zo zou het tenminste moeten zijn, want bier brouwen ligt diep verankerd in de wortels van de streek. In lang vervlogen tijden kregen de in Woudrichem gelegerde soldaten uitbetaald in brood en bier. Niet verwonderlijk dus dat er heel veel hopvelden en bierbrouwers waren in de regio. In de loop der eeuwen zijn ze verdwenen. Een aantal bierliefhebbers brengt daar verandering in. Bedrijvig neemt een kijkje in de brouwerij De Magistraat in Almkerk en bezoekt de brouwers van Nooitgedacht, Altena Bier en Gebalde Vuist.
Fotografie en tekst: Marijke Verhoef voor Bedrijvig december 2019
– Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Kontakt Mediapartners –
Gebalde Vuist
En dan loopt de hobby uit de hand
Acht jaar geleden brouwde Laurens Groenenberg zijn eerste bier. Gewoon in de schuur, met zo’n kant-en-klaar pakket. “Inmiddels is het een beetje uit de hand gelopen”, zegt de Nieuwendijker met een glimlach. Hij brouwt vier verschillende speciaalbieren en is bezig om zijn nanobrouwerij Gebalde Vuist officieel te maken.
Laurens is timmerman van beroep, maar is daarnaast veel met de brouwerij bezig. Hij doet alles zelf, van brouwen tot het op fles zetten en etiketteren. Hij volgde de opleiding tot biersommelier en maakt iedere maand een brouwsel. Voor de recepten en namen laat hij zich inspireren door de streek. Zo verwijst zijn bier De Grienduil terug naar de griendwerkers. “Mijn opa kwam na iedere werkweek zwart van het vuil uit de Biesbosch, alleen rond zijn ogen zag je nog wit. Daarom werden griendwerkers grienduilen genoemd. Het bier heeft een rooksmaak, zoals in whisky. Ik houd daar heel erg van. Je proeft het verleden in dit biertje.” Binnenkort komt Laurens met ‘Zwart End’, een gitzwart bier, vernoemd naar de locatie van de brouwerij. Die is namelijk sinds een half jaar gevestigd in een oud pomphuis langs de dijk in Hank, ook wel ‘het zwarte end’ genoemd.
De brouwerij wás altijd een hobby, maar inmiddels is Laurens bezig er een officieel bedrijf van te maken. Inclusief KvK-inschrijving, gemeentelijke vergunning en Vergunning accijnsgoederenplaats. Hij plant ook zelf hop en is vrijwilliger bij Hop van Altena. “Hoe leuk zou het zijn als ik straks bezoekers kan ontvangen in mijn brouwerij, bijvoorbeeld als onderdeel van een wandel- of fietstocht? Mijn droom is dat mijn Gebalde Vuist straks in heel Altena wordt verkocht.”
De Magistraat
‘Omdat hop zo lekker ruikt’
Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan. Geïnspireerd door Pippi Langkous en de liefde voor bier openen de Almkerkse broers Hans Anton en Clement Verschoor in maart 2020 brouwerij De Magistraat.
“Wij hebben van ons pa geleerd dat je gewoon moet beginnen. Hij is een echte ondernemer, altijd aan het werk. Waar anderen naar een grote berg zand staan te kijken en zich afvragen hoe ze dat ooit weg krijgen, stat ons pa direct te scheppen. Dat is ons voorbeeld”, vertelt Clement. Hij heeft jaren een machinefabriek gerund, terwijl Hans Anton op zijn twaalfde een ict-onderneming startte. In 2017 verkocht hij zijn bedrijf om samen met zijn broer een nieuw avontuur aan te gaan. Hans Anton: “Dat wilden we al lang, maar de timing klopte nooit. Ik brouw al jaren bier als hobby, dus dat het een brouwerij moest worden stond direct vast. Voor ons beiden is het compleet iets anders dan wat we voorheen hebben gedaan.” Dat is meteen de uitdaging. Clement: “Iets nieuws opstarten vind ik het leukst. Gewoon met je poten in de klei iets opbouwen, midden in Almkerk, op ons eiland Altena.”
Lokale helden
De broers zijn al sinds maart dit jaar aan het verbouwen. Ze kochten de boerderij naast Clements woonhuis en bouwen deze eigenhandig om tot brouwerij. Uiteraard met hulp van hun vader en vele lokale helden. “Het is natuurlijk een beetje arrogant te denken dat we het zelf wel kunnen. We hebben op alle fronten de expertise van ondernemers in de regio ingeschakeld, want zij hebben alle kennis en ervaring”, zegt Clement. Ook voor het brouwproces hebben ze een adviseur die hen helpt de installatie in te regelen en Hans Antons recepten te vertalen naar grote volumes.
Als Bedrijvig de broers bezoekt, zijn ze net terug van een grote beurs in Duitsland, waar ze een vullijn hebben besteld. De rvs brouwinstallatie met tank van 1500 liter glimt in het licht van de bouwlamp. Wie omhoog kijkt ziet nog eens negen tanks met een totale capaciteit van 195 hectoliter.
Bierlokaal
Het bier van De Magistraat moet straks overal in Altena en ver daarbuiten verkocht worden. Daarnaast opent De Magistraat een bierlokaal bij de brouwerij. “Het wordt géén kroeg”, benadrukt Hans Anton. “Je kan gewoon met je kinderen komen, een biertje bestellen en een bordspel spelen op zaterdagmiddag.” Er komen zestien speciaalbieren op de tap en Rianne van café De Alm zal het bierlokaal uitbaten. “Zij is voor de horeca geboren. Wij zijn geen horecagoden, wij houden het bij brouwen.”
Want bier, daar houden de broers van. Hans Anton vindt het geweldig om met slechts een paar ingrediënten zoveel verschillende bieren te kunnen creëren. Zijn favoriet is de Porter, een bier met honing uit de regio. Clement is van de IPA. “De geur van hop is zó lekker. Ik word daar per direct enthousiast van.”
Hans Anton brouwt al jaren hobbymatig in zijn schuur. Hij woont in het oude rechthuis te Almkerk, en dus liet hij zich voor de biernamen inspireren door notabelen. De op porthout gerijpte trippel heet bijvoorbeeld Tsaar Peter en ze hebben ook een blond bier met de naam ‘De Dochter van de Burgemeester’. Het rechthuis was ook de inspiratieborn voor de naam van de brouwerij. De Magistraat start met een basisassortiment van een pils, blond, tripel en IPA, en zal dat na verloop van tijd uitbreiden met andere smaken. Welk bier ze als eerste gaan brouwen, is nog de grote vraag. “Ik lig daar ’s nachts wakker van”, zegt Hans Anton met een glimlach. Dan opeens schiet hem iets te binnen. Die portvaten die hij onlangs aangeboden kreeg… daar kan een tripel wel heel mooi op rijpen… “Ik slaap er nog een paar nachtjes op. Je kan immers maar één keer je eerste bier brouwen.”
Nooitgedacht
Goede vrienden en lekker bier
Wat krijg je als je vriendschap en liefde voor bier combineert? Brouwerij Nooitgedacht!
De Oudendijkse brouwerij zag drie jaar geleden het levenslicht tijdens een avondje in de kroeg. Martijn van den Bosch brouwt al sinds zijn studententijd en maakte samen met een vriend ‘A nice beer’. Ze namen een paar flesjes mee naar een festival, waarna ze werden gevraagd het jaar erop meer te leveren. Met dertig vrijwilligers brouwden ze 250 liter bier; het werd een doorslaand succes. Daarop besloten ze de zaak een serieus karakter te geven: Brouwerij Nooitgedacht was een feit!
De brouwerij wordt gerund door zes vrienden. “Niemand is de baas, het is een beetje een organisch gebeuren. We houden elkaar op de hoogte en zo nu en dan gaan we bij een andere brouwerij kijken en proeven”, vertelt Lonneke Kik. Zij is samen met Jeroen Doensen van de marketing en sales. Kees Plattel is de designer en marketeer, Joost Plattel neemt de ict voor zijn rekening. Martijn is van het brouwen. Hij ontwikkelt thuis de nieuwe recepten, die vervolgens in een brouwerij elders in Nederland worden omgezet naar grote volumes. Inmiddels hebben ze twee bieren: Nooit Op en Nooit Genoeg.
Martijn: “Met zijn allen een nieuw bier proeven is het spannendste moment. Balans is het toverwoord. Het bier moet karakter hebben, een subtiele twist, maar toegankelijk zijn. De combinatie van geur, mondgevoel en nasmaak moet kloppen. Ik maak altijd verschillende variaties die we samen proeven. We zijn het eigenlijk altijd unaniem eens over welk bier het lekkerst is.”
Altena Bier
‘Zeg je hop, dan zeg je Altena’
Heel Nederland moet naar Altena komen voor de hopteelt en de bieren die er van gebrouwen worden. Dat is de droom van Ronald van den Ende, één van de initiatiefnemers van het Woerkumer – en het Altena Bier.
“We willen Altena landelijk op de kaart te zetten door de historische hopteelt te herintroduceren. Nu gaan mensen nog druiven plukken in Frankrijk, straks komen ze naar Altena om hop te oogsten, bier te proeven en te genieten van onze prachtige streek. Hier liggen kansen voor agrariërs, horeca en de toeristische sector. We kunnen proeverijen en brouwworkshops houden, wandelingen tussen de hopvelden. Heel Altena kan ervan profiteren”, zegt Ronald enthousiast.
Ronald is ook de drijvende kracht achter een zorgbrouwerij die op Landgoed Kraaiveld gaat komen. Dat is een sociale onderneming waar mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt werken. Nu wordt het Woerkumer- en Altena Bier nog elders gebrouwen, maar de plannen voor de brouwerij vorderen gestaan. De etikettering en de expeditie gebeurt al op zorgboerderij Kraaiveld in Woudrichem.
Samen met onder andere Brabants Landschap zijn er dit jaar achttien historische hophoven opgericht in twaalf kernen. Het is de bedoeling dat in 2020 iedere kern een hophof krijgt. Afgelopen zomer is voor het eerst geoogst met als resultaat: Blonde Fort(e). Het eerste bier dat 100% uit Altena komt. Als het aan Ronald ligt, zullen er nog velen volgen.
