Koop lokaal, eet lokaal, support your locals. Het zijn slogans die, zeker sinds het begin van de coronacrisis, steeds luider klinken. Maar de thema’s circulaire economie, circulair voedselsysteem, voedseltransitie en korte keten zijn in Altena al langer actueel. Ze liggen niet alleen vast als aandachtsgebied in het bestuursakkoord van gemeente Altena, ook onder ondernemers bruist het van de initiatieven op het gebied van innovatie en voedseltransitie.
In Altena zijn het stimuleren van lokaal voedsel, een eerlijke prijs voor de producent en meer verbinding tussen boeren en inwoners breed gedragen doelen. De gemeente werkt daarom binnen het Programma circulair voedselsysteem aan een lokale en korte voedselketen*.
Soms vallen de plannen van meerdere partijen samen. Dat bleek het geval toen de gemeente Altena kennis maakte met Uit Jouw Streek. Uit Jouw Streek is een initiatief van lokale ondernemers, waaronder Campus Almkerk, IDEA-X en Puur uit Altena. Dit bestel- en logistiek platform is gericht op het faciliteren van een korte keten in Altena, en deed in mei 2020 een subsidieaanvraag. Uit deze aanvraag ontstond een experiment in samenwerking met de gemeente. Na een proefperiode en een haalbaarheidsonderzoek is het eerste deel van deze samenwerking nu afgerond. Gemeente en Uit Jouw Streek maken zich op voor de tweede fase van dit experiment, waarin ze zich samen zullen inzetten voor de verdere ontwikkeling van het platform. We spraken hierover met Albertien Perdok, programmamanager circulair voedselsysteem van gemeente Altena en Ronald de Kort, directeur van IDEA-X en initiatiefnemer van Uit Jouw Streek.
Korte keten in Altena
Altena is een ideale omgeving om een korte keten tot bloei te laten komen. De regio heeft een uitgebreide, hoogkwalitatieve en diverse landbouw. De inwoners hechten waarde aan goed voedsel, en de saamhorigheid is er groot. Als in het voorjaar van 2020 de coronacrisis uitbreekt, is dat een ideaal moment om de korte keten te verstevigen. Er is een toegenomen belangstelling voor online winkelen én voor het steunen van de lokale ondernemer.
Uit Jouw Streek en Altenabox
In die periode start IDEA-X met de ontwikkeling van een logistiek platform voor de bezorging van lokale producten. Ze zoekt hierbij snel de samenwerking met onder andere Puur uit Altena, die de Altenabox heeft gelanceerd: een bestel- en bezorgservice voor de producten van de leden. Het blijkt de moeite waard om de krachten te bundelen. IDEA-X benadert de gemeente daarna, namens een grote groep betrokkenen, voor steun bij de eerste investeringen in het platform van Uit Jouw Streek.
Eerste fase, haalbaarheidsonderzoek
“Het toekennen van die subsidie was niet zomaar besloten”, vertelt Albertien Perdok. “Zoals altijd bij subsidieaanvragen, waren we kritisch. Extra kritisch zelfs, want het is bekend dat veel korte-keten-initiatieven lastig te realiseren zijn. Maar we zagen als gemeente de mogelijke economische en maatschappelijke waarde van dit initiatief. We kenden daarom een stimuleringssubsidie toe en koppelden daar een haalbaarheidsonderzoek aan: in hoeverre is een korte keten in Altena haalbaar en toekomstbestendig?”
De waarde van een korte keten
“Daar waren we uiteraard blij mee”, reageert Ronald. “De korte keten sluit aan bij meerdere initiatieven die we hebben rond voedseltransitie, lokaal produceren en consumeren, betrokkenheid van inwoners (zelfredzaam en duurzaam). Altena had geen korte keten, dus moesten we die zelf vormgeven. Daarmee dienen we een breed belang.”
Albertien: “Een korte keten gaat veel verder dan de regionale economie gezond houden. Er zijn maatschappelijke belangen aan verbonden, zoals biodiversiteit, saamhorigheid, werkgelegenheid. Maar we willen ook zeker het verdienvermogen van onze agrariërs verbeteren en verduurzamen. Zij hebben te maken met steeds strengere eisen. Daar zijn investeringen voor nodig die niet zomaar zijn terugverdiend. We willen de boeren en andere voedsel-ondernemers helpen met het toekomstbestendig maken van hun bedrijf.”
Lessons learned
Het haalbaarheidsonderzoek is afgerond. Wat zijn de conclusies van de afgelopen maanden?
Ronald: “Allereerst: een bezorgservice als Uit Jouw Streek is haalbaar. Dat is goed nieuws natuurlijk. Maar er moet nog flink doorontwikkeld worden voor het werkelijk zo ver is. Daar gaan we in de komende maanden aan werken.”
Albertien vult aan: “De belangrijkste praktische conclusie voor mij, is dat de gemeente in de verdere ontwikkeling betrokken moet blijven. Hoe is nog niet exact duidelijk, maar we gaan een rol spelen in het verbinden van ondernemers onderling en het vergroten van draagvlak onder producenten én consumenten. Mijn persoonlijke les is vooral dat een korte keten méér is dan alleen de producent en consument verbinden met een logistieke service. Vraag en aanbod in een korte keten zijn anders dan in een lange. Denk bijvoorbeeld aan een kaaswiel van 30 kilo. Dat kan je niet in één stuk aan de consument verkopen, maar moet je verwerken, verpakken en opslaan. Zijn daar lokale oplossingen voor?
Een logistiek platform is een geweldig initiatief, maar ondernemers denken, terecht, vanuit hun economisch belang. Wat kost het, wat levert het op? Zijn de kosten eerlijk verdeeld? Als gemeente willen we verder kijken: Hoe kunnen we maatschappelijke belangen aan de economische overweging toevoegen? Wat is van waarde?”
Ronald: “Dit is een transitie. Als ondernemer kun je die niet alleen trekken – financieel niet, maar zeker praktisch niet. Daar heb je overkoepelende partijen voor nodig. In mijn ogen is dat een rol voor de gemeente.”
Toekomst
En nu?
Albertien: “In fase twee gaan we samen het platform verder ontwikkelen. We willen dat Uit Jouw Streek van iedereen wordt, dus we gaan de omgeving breder bij dit project betrekken. We gaan aan tafel met allerlei belanghebbenden, van producent tot bijvoorbeeld een sociaal werkbedrijf. We onderzoeken wat producent en consument nodig hebben om deel te nemen aan de korte keten. Ons ideaalbeeld is dat er een slim en lokaal voedselsysteem ontstaat, waarin allerlei partijen een plek en waarde vinden.”
* In een korte keten is de afstand tussen producenten en consumenten van voedsel zo klein mogelijk. Het gaat om de letterlijke afstand in kilometers, maar ook om het verminderen van het aantal tussenpartijen tussen boer en bord.